Mobbing - Herkesin Konuştuğu Kimsenin Farkında Olmadığı !

Merhabalar,

Tüm dünya iş hayatında en çok konuşulan, en çok gündem olan ve elbette en çok farkındalığı olan kavram.

Mobbing.

Başlıkta belirttiğim şekilde ülkemizde ise herkesin bildiği konuştuğu ancak maalesef kimsenin farkında olamadığı bir konu bu mobbing.

Biraz mobbingin tanımından kökeninden bahsetmek istiyorum. Mobbing WikiPedia'ya göre mobile vulgus'tan türemiştir ve psikolojik şiddet, baskı, kuşatma, taciz, rahatsız etme ve ya sıkıntı vermek anlamlarına gelir. En iyi ifade eden anlamıyla yıldırma veya iş yerinde psikolojik terör anlamlarıdır. Mobbing için Türk Dil Kurumunun yaptığı çeviri ender başarılı çevirilerden biridir. Bezdiri

Düz mantıkta ve ilk akla gelen şeklinde bir şirkette yöneticinin altında çalışan işçisine yönelik yaptığı belli bir amaca yönelik tacizdir. Ancak İş bu kadar basit değil. Mobbing çok daha kapsamlı ve maalesef çok daha yönlü bir suçtur. Evet, mobbing avrupa ve abd yasalarında açık bir suçtur. Ülkemiz yasalarında açıkça bahsedilmesede insan hakları açısından suç olduğu kabul edilmiştir.

Öncelikle mobbing'in kapsamlı bir tanımını yapalım. Mobbing; Mevcut gücün, iktidarın ya da pozisyonun kötüye kullanılarak; planlı bir şekilde psikolojik şiddet, baskı, kuşatma, taciz, aşağılama, tehdit vb. şekillerde vuku bulan saldırıdır. Kişinin saygısız ve zararlı bir davranışın hedefi olmasıyla başlayıp; işverenin ima ve alay ile karşısındakinin toplumsal itibarını düşürmeyi de içeren saldırgan bir ortam yaratarak onu işten çıkmaya zorlamasıdır. Yaş, cinsiyet, ırk ayrımı olmaksızın kişiyi iş yaşamından dışlamak amacı ile kasıtlı olarak yapılır. Mobbing uygulayan kişiye “tacizci”, mobbinge maruz kalan kişiye ise “mağdur” denir.

Mobbing'in Tarihçesi

Mobbing esasen çok farklı bir alanda keşfedilmiş ve Mobbing kavramı ilk olarak 1960’larda hayvan davranışlarını inceleyen etholog Konrad Lorenz tarafından bazı hayvan hareketlerini tarif etmek için kullanılmıştır. Lorenz bu kavramı “büyük bir hayvanın tehdidine karşı, daha küçük hayvan gruplarının gösterdiği tepki”yi ifade etmek amacıyla kullanmaktadır. Daha sonraları çocukların okullarda birbirlerine karşı hareket tarzını inceleyen bir İsveçli doktor da (Heinemann) aynı terimi “bir grup çocuğun, tek bir çocuğa karşı yıkıcı hareketlerini” açıklamak için 1972’de kullanmıştır. Nihayetinde Heinz Leymann, “mobbing”in, bir veya birkaç kişi tarafından, diğer kişi veya kişilere, sistematik biçimde düşmanca ve ahlak dışı uygulamalarla ortaya çıkan “psikolojik şiddet” veya “psiko-terör” olduğunu vurgulamaktadır.

Mobbingin Özellikleri Nelerdir?

Evvela şunu söylemeliyiz. Her işyerinde yaşanan kavga, sert çıkma, astına veya üstüne sert söz söyleme değildir. Belli bir mantığı belli bir kriter topluluğu vardır. Madde madde sıralayalım.

• Buradaki temel konu sistematik ve planlı olmasıdır.

• Belli bir amaca ve hedefe yönelik olmasıdır. (İşten çıkmaya zorlama, yürüttüğü projede başarısız olmasını isteme)

• Bir kereliğine değil ilk maddede belirttiğim gibi sistematik olmalı, bunun karşılığı ve tüm dünyaca kabul edilen süresi en az 6 ay boyunca sürmesidir.

• Tacizde bulunan kişinin belli bir psikolojik sorunun olması ve hiç bir objektif nedeninin olmaması gerekmektedir.

Mobbing Nasıl Anlaşılır?

Yukarıda yazdığım maddeler temelinde bir sistematik davranışın mobbing olduğunu anlamamız için bazı dışa vurumları vardır. Eğer mobbingi bir organizma olarak görürsek kendine has davranışları vardır.

• Mesleki yeterliliğin sorgulanması

• Kişiye güvenilmediğinin hissettirilmesi

• Kasten, verilen süre içinde bitirilemeyecek görevler verilmesi

• Kişiden bilgi saklanması

• Kişinin görmezden gelinmesi, gruptan izole edilmesi

• Yetkilerinin azaltılması gibi durumlar olabilir.

• Şirket içinde ve sosyal alanda kişin azarlanması ve hakarete uğraması

• Başarılarının görmezlikten gelinip ve başarısızlıklarının abartılması

• Şikayette bulunmasının önüne geçilmesi

• Özel yaşamının sürekli eleştirilmesi

Mobbing Türleri Nelerdir?

Genel kanının aksine Mobbing sadece yöneticinin altında çalışan kişiye yaptığı bir psikolojik taciz değildir.

1. Düşey Psikolojik Taciz: Üst konumda yer alanların astlarına yönelik olarak gerçekleştirdikleri psikolojik taciz vakalarıdır. Üstler sahip oldukları kurumsal gücü, astlarını ezerek, onları kurumun dışına iterek kullanmasıdır.

2. Yatay Psikolojik Taciz: İşyerinde psikolojik tacizin fail veya failleri mağdur ile benzer görevlerde ve benzer olanaklara sahip, aynı konumdaki iş arkadaşlarıdırlar. Örneğin; eşit koşullar içinde bulunan çalışanların çekememezliği, rekabet, çıkar çatışması, kişisel hoşnutsuzluklar gibi.

3. Dikey Psikolojik Taciz: Çalışanın yöneticiye psikolojik şiddet uygulamasıdır. Nadir görülen bir durumdur. Örneğin, şirket sahibinin tanıdığı, arkadaşı, akrabası vb bir çalışanın sırf bu torpil gücüne dayanarak kendi yöneticisini kovdurmaya çalışmasıdır.

Mobbingin Aşamaları Nelerdir?

Mobbingin maalesef istifa veya işten çıkarılma ile sonuçlanan bir dizi aşaması vardır.

• Çatışmanın ilk belirtileri

• Çatışmanın çözümlenmeyişi

• Mobbingin başlaması (ruhsal ve fiziksel sağlık etkilenir)

• Mobbingin şiddetlenmesi (performansın düşmesi)

• Mobbingin iyice yoğunlaşması (istirahat, rapor, işe geç kalma)

• Yoğun mobbingin devamı (hastalık işin önüne geçer)

• Hastalık, istifa, uzaklaştırma vs…

Mobbinge Maruz Kalan Mağdurun Yaşadığı Etkiler Nelerdir?

İnternet ortamındaki en sağlam kaynak olan Wikipedia'ya göre; Mobbing insanın mesleki bütünlük ve benlik duygusunu zedeler, kişinin kendine yönelik kuşkusunu artırır, paranoyaya ve kafa karışıklığına neden olur, kurban kendine güven duygusunu yitirir, kendisini yalıtabilir, huzursuzluk, korku, utanç, öfke ve endişe duyguları yaşar. Mobbing, ağlama, uyku bozuklukları, depresyon, yüksek tansiyon, panik atak, kalp krizine kadar giden sağlık sorunları ve travma sonrası stres bozukluğu yaratabilir.Western Washington Üniversitesi profesörlerinden sosyal psikolog Gary Namie'ye göre, zorbalık kurbanlarının % 41’i bunalıma giriyor, kadınların % 31’i, erkeklerin % 21’i Travma Sonrası Stres Bozukluğu (PTSD) teşhisiyle bir kez daha işyerine dönemeyerek çalışamaz oluyor. Tam anlamıyla çalışanın kuruma ve topluma olan katkısı sıfırlanıyor.

Mobbing Karşısında Ne Yapılmalıdır?

Öncelikle mobbing durdurulabilinir ve engellenebilinir bir durumdur. Sadece doğru tespit etmek ve konunun temelini anlamak yeterlidir. Ülkemizde en sağlam kanunlar iş hakları üzerine kurulmuştur. Kanundan yararlanmalı ve hiç tereddütsüz hukuk yollarına da başvurulmalıdır.

• Zorbaya açıkça duruma itiraz ettiğinizi söyleyin, taciz edici söz ve davranışlarını durdurmasını isteyin.

• Yanınızda güvendiğiniz ve gerekirse tanıklık edebilecek bir iş arkadaşınız bulunsun.

• Olayları, verilen anlamsız emirleri ve uygulamaları yazılı olarak kaydedin.

• İlk fırsatta zorbayı yetkili birine rapor edin, eşitiniz ise üstünüze, üstünüz ise yönetim kurulu ve insan kaynaklarına durumu açıkça ve kanıtlarıyla bildirin.

• Gerekiyorsa, tıbbi ve psikolojik yardım alın. Hem yardımcı olacaktır, hem de kanıt oluşturacaktır.

• Şikayetiniz hakkında kuruluşunuz içinde ne yapıldığını araştırın.

• İş arkadaşlarınızla durumunuzu paylaşın, onlar da aynı şekilde rahatsız olabilirler, grupça başvurmanız daha etkili olabilir.

• Hukuki süreçler açısından konuyu araştırın ve bu konuda yapılması gerekenleri üstünüz ile paylaşın.

Kanun Ne Diyor? Hukuk Ne Diyor?

Mobbing bir suçtur. Bunun kabul edilmesi gerekiyor. Ve inkar edileceği için de hukuk yollarına başvurulması zaruridir. Her ne kadar yasalarımızda mobbing diye bir suç tanımı olmasada hem ceza kanunumuzda hem de iş hayatını denetleyen kanunlarımızda bu suçla mücadele edebilecek maddeler ve ilkeler mevcuttur. Bunların yanında İşyerlerinde Psikolojik Tacizin (Mobbing) Önlenmesi Hakkındaki Başbakanlık Genelgesini de bulunmaktadır.

• Anayasamızın 125, 128 ve 129. maddeleri ,

• 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 94. maddesi

• 6098 sayılı Türk Borçlar Kanununun 417. maddesi

• 657 Sayılı Devlet Memurları Kanununun 10, 11, 17, 21 ve 28. maddeleri mobbing suçuyla mücadelede yanımızda olacak hukuki desteklerdir.

Oğuzhan Tercan

İnsan Kaynakları Eğitmeni/Danışmanı

Linkedin - Instagram

#mobbing #psikolojiktaciz #bezdiri #mobbingnedir #mobbingtürlerinelerdir #mobbinglemücadele