Fazla Mesai - Tüm Detaylar ve Konular
- Oğuzhan Tercan
- 15 Nis 2018
- 4 dakikada okunur
Güncelleme tarihi: 4 Nis 2021
Değerli dostlar merhabalar,
Bugünkü yazımda iş hayatında en çok konuşulan, tartışılan ve uygulama açısından merak edilen konulardan birini, “Fazla Mesai” konusunu işleyeceğim.
Fazla Mesai kavramını anlatırken, şu iki tanımı da ayrıca bilmek gerekmektedir.
Fazla Çalışma
Fazla Sürelerle Çalışma
Bu iki kavram temelde, fazla mesai dediğimiz kavramın uygulamada iki farklı türüdür.
FAZLA ÇALIŞMA ve FAZLA SÜRELERLE ÇALIŞMA NEDİR?
Fazla Sürelerle Çalışma : İşin niteliği, firmanın kültürü vb. sebeplerle eğer bir firmada haftada 45 saatten az çalışma oluyorsa, firmanın kendi standart haftalık çalışma süresi ile 45 saat arasındaki çalışma fazla sürelerle çalışmadır. Örneğin A Firması haftada hep 40 saat çalışıyor. Nisan ayının ikinci haftası finans departmanı 44 saat çalışsın. O fazla çalışılan 4 saat 45 saati aşmasa da mesaidir, ve kanundaki adı fazla sürelerle çalışmadır.
KANUN NE DİYOR?

Dayanağı 4857 sayılı Yasanın 63.maddesine göre “Genel bakımdan çalışma süresi haftada en çok 45 saattir. Aksi kararlaştırılmamışsa bu süre, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanır.
Günlük en fazla çalışma süresi 11 saattir.
Yer altı maden işlerinde çalışan işçilerin çalışma süresi; günde en çok yedi buçuk, haftada en çok 37,5 saattir.
İş kanunu 41. Maddeye göre fazla çalışma süresinin toplamı bir yılda iki yüz yetmiş saatten fazla olamaz.
DENKLEŞTİRME NEDİR?
Yine 4857 sayılı iş kanunun 63. Maddesine göre denkleştirme uygulanır. Denkleştirme 2 türlüdür.
Haftalık Denkleştirme : Yukarıda bahsettiğim üzere haftalık çalışma süresi en fazla 45 saattir. Günlük çalışma süresi ise 6 günden günde 7.5, en fazla çalışma süresi ise 11 saattir. Örneğin nisan ayının ilk haftasında, ilk 3 gün 11 saat çalıştım. Geriye kalan 34 saati 3 güne istediğim gibi bölerim. Yani bir günde 7,5 saatten fazla çalıştım diye fazla mesai ücreti almaya hak kazanmam.
Aylık Denkleştirme : Haftalık en fazla çalışma süresi 45 saat ise, aylık 45*4=180 saattir. 2 aylık ise 360 saattir. Bir firmada bazı haftalarda 45 saatten fazla çalışma olduğunda, 2 aylık ortalama yine 45 saati aşmıyorsa fazla mesai ücreti ödenmesine gerek yoktur. Örneğin Nisan ayında 4 hafta boyunca 5 saat fazla çalışıldı ve toplamda 20 saat fazla çalışma oldu. Mayıs ayında ise toplamda 20 saat az çalışma yaparak denkleştirme uygulanmış olur.
Yine belirtmekte fayda var, iş kanunu 41. Maddeye göre fazla çalışma süresinin toplamı bir yılda iki yüz yetmiş saatten fazla olamaz.
HAFTA TATİLİNDE ÇALIŞMA OLURSA NASIL HESAPLANI
Hafta tatili tanımı 4857 sayılı İş Kanunu'nun 46'ncı maddesinde açıklanmıştır. "Bu Kanun kapsamına giren işyerlerinde, işçilere tatil gününden önce 63'üncü maddeye göre belirlenen iş günlerinde çalışmış olmaları koşulu ile yedi günlük bir zaman dilimi içinde kesintisiz en az 24 saat dinlenme (hafta tatili) verilir."
2429 sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkındaki Kanun'un 2 3'üncü maddesi gereği hafta tatili günü Pazar günü olarak belirlenmiş ise de bu kural mutlak nitelikte olmayıp, hafta tatili izninin Pazar günü dışında da kullandırılması mümkündür.
Yukarıdaki bilgiler ışığında hafta tatillerinde gerekli durumlarda tatil yerine çalışma durumları da olabilir. Ancak kanunda bunun ödemesi ile ilgili olarak ayrıca bir düzenleme belirtilmemiştir. Bu durumda yargıtay kararlarına bakmak gerekiyor.
Nasıl Hesaplanacak?
Yargıtay kararlarına göre, örneğin pazar günü hafta tatili olan bir kurumda pazar günü çalışma olursa, pazar günü çalışan işçilere günlük maaşları yüzde 50 arttırılarak yani ödeme yapılır. Yani 1.5 katı kadar.
FAZLA MESAİ ÜCRETLERİ NASIL HESAPLANIR?
Fazla Çalışma : Saatlik ücret %50 arttırılarak ödenir. Ödeme brüt maaşa eklenme suretiyle gerçekleşir.
Örneğin:
A firmasında haftalık çalışma süresi 45 saattir. A firmasında finans uzmanı olarak çalışan Murat’ın aylık brüt maaşı 3.000,00 TL’dir. Murat Nisan’ın ikinci haftası 55 saat çalıştı. Yani 10 saat fazla çalışma yaptı.
Önce Murat’ın saatlik ücretini buluyoruz. Aylık brüt maaşı önce 30’a bölünerek günlük, günlük maaş da 7,5’a bölünerek saatlik ücret bulunur. 3.000,00 TL / 30 / 7,5 = 13,33 TL’dir.
Fazla Çalışma Ücreti : 10 x 13,33 x 1,5 = 199,95 TL. Bu tutar nisan ayında 3.000,00 TL olan brüt maaşa eklenerek ödenir.
Fazla Sürelerle Çalışma : Saatlik ücret %25 arttırılarak ödenir. Ödeme brüt maaşa eklenme suretiyle gerçekleşir.
Örneğin:
B firmasında haftalık çalışma süresi 40 saattir. B firmasında finans uzmanı olarak çalışan Ezgi’nin aylık brüt maaşı 3.000,00 TL’dir. Ezgi Nisan’ın ikinci haftası 44 saat çalıştı. Yani 4 saat fazla çalışma yaptı.
Önce Ezgi’nin saatlik ücretini buluyoruz. Aylık brüt maaşı önce 30’a bölünerek günlük, günlük maaş da 7,5’a bölünerek saatlik ücret bulunur. 3.000,00 TL / 30 / 7,5 = 13,33 TL’dir.
Fazla Sürelerle Çalışma Ücreti : 4 x 13,33 x 1,25 = 83,31 TL. Bu tutar nisan ayında 3.000,00 TL olan brüt maaşa eklenerek ödenir.
Eğer Ezgi o hafta 44 değil de 50 saat çalışma olsaydı nasıl olacaktır. O zaman 40-45 arası Fazla Sürelerle Çalışma olarak, 45-50 arası Fazla Çalışma olarak hesaplanacaktı.
ÜCRET YERİNE İZİN KULLANILIR MI?

Eğer çalışan isterse fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma karşılığında zamlı ücret yerine, fazla çalıştığı her 1 saat karşılığında 1.5 saati yani 90 dakikayı, fazla sürelerle çalıştığı her 1 saat karşılığında 1,25 saati yani 75 dakikayı serbest zaman olarak kullanabilir.
Çalışan bu izin sürelerini 6 ay içinde ve ücretinde hiçbir kesinti yapılmadan kullanma hakkına sahiptir.
FAZLA MESAİ MUVAFAKATNAMESİ

4857 Sayılı İş Kanunu 41. Maddeye göre fazla mesainin yapılması için işçi ve işverenin onayı gerekmektedir. Yani işveren fazla mesai ücretini verse dahi bu onay formu olmadan fazla mesai yaptıramaz. Çalışan da işverenin onayı ve kararı olmadan kendi insiyatifi ile mesai yapıp fazla mesai ücreti isteyemez.
İşte bu onay için işçinin işe girdiği gün, İnsan Kaynakları tarafından bu onay yani muvafakatname hazırlanmalı ve işçiye imzalatılmalıdır.
Bu konuda önemli bir hatırlatma yapmakta fayda var. 2017 Ağustos’una kadar bu onay formu tüm çalışanlar için her yılın başında düzenlenmeli ve imzalatılmalıydı. Ancak 2017 ağustosunda yapılan değişiklikle her yıl yenileme yükümlülüğü kalktı. İlk işe girişte imzalatılması yeterlidir.
Örnek Fazla Mesai Muvafakatnamesine yukardaki görselden ulaşabilirsiniz.
Oğuzhan Tercan
İnsan Kaynakları Eğitmeni/Danışmanı
Comments